اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری
نهاد اعاده دادرسی یک شیوه خاص و استثنائی اعتراض به آراء قطعی محاکم است که به سبب آن، پرونده ای که با رأی قطعی مختومه شده، دوباره مفتوح و مورد رسیدگی قرار می گیرد و منظور از اینکه یک روش خاص و استثنائی اعتراض به آراء قطعی محاکم، این است که در برابر روش های عمومی اعتراض به آراء محاکم قرار دارد.
پبه تعبیر دیگر، دو روش عمومی اعتراض به آراء محاکمی وجود دارد؛ «واخواهی» و «تجدیدنظرخواهی» که در این دو روش، هر شخصی که رأیی علیه او صادر شده باشد می تواند نسبت به آن رأی اعتراض و درخواست رسیدگی مجدد در همان مرجع (واخواهی) یا مرجع بالاتر (تجدیدنظر) نماید و به غیر از محکومیت، موجب دیگری برای طرح این درخواست وجود ندارد.
ولی در مقابل روش خاص و استثنائی اعتراض به آراء اعاده دادرسی، صرف صدور حکم به ضرر شخص برای طرح این اعتراض کافی نیست و بایستی بطور حتمی علت مشخصی که توسط قانون تعیین شده نیز وجود داشته باشد، به تعبیر دیگر، جهات و مبانی طرح این درخواست ها، محدود و غیرمعمول می باشد.
اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری
-
اعاده دادرسی عام
منظور از اعاده دادرسی عام اینکه وقتی یک حکم قطعی از شعب دیوان عدالت اداری صادر شده است ولی حکم صحیح و درستی نیست و هر ذی حقی می تواند به آن اعتراض و تقاضای رسیدگی مجدد نماید.
جهات دادخواست اعاده دادرسي احکام دیوان عدالت اداری
در مورد احكام قطعي دیوان عدالت اداری به جهات ذيل ميتوان دادخواست اعاده دادرسي تقديم نمود، که به شرح ذیل عبارتند از؛
الف ـ حكم خارج از موضوع شكايت صادر شده باشد،
ب ـ حكم به ميزان بيشتر از خواسته صادر شده باشد،
پ ـ در مفاد حكم تضاد وجود داشته باشد،
ت ـ حكم صادر شده با حكم ديگري درخصوص همان دعوي و اصحاب آن، كه درگذشته توسط همان شعبه يا شعبه ديگر صادر شده است متعارض بوده بدون آن كه سبب قانوني موجب اين تعارض باشد،
ث ـ حكم مستند به اسنادي باشد كه پس از صدور، جعلي بودن و يا عدم اعتبار آن ها به موجب حكم مراجع صالح قانوني ثابت شده باشد،
ج ـ پس از صدور حكم اسناد و دلايلي به دست آيد كه دليل حقانيت درخواست كننده اعاده دادرسي باشد و ثابت شود اسناد و دلايل ياد شده در جريان دادرسي در اختيار وي نبوده است.
متقاضی اعاده دادرسي احکام دیوان عدالت اداری
- خواهان و خوانده دادرسي بدوی
- نمايندگان طرفين دعوا
- قائم مقام طرفين دعوا
مهلت تقديم دادخواست اعاده دادرسي احکام دیوان عدالت اداری
مهلت تقديم دادخواست اعاده دادرسي به احکام دیوان عدالت اداری 20 روز است.
مبداء تقديم دادخواست اعاده دادرسي احکام دیوان عدالت اداری
- در موارد ذیل 20 روز از تاريخ ابلاغ رأي شعبه؛
- حكم خارج از موضوع شكايت صادر شده باشد،
- حكم به ميزان بيشتر از خواسته صادر شده باشد،
- در مفاد حكم تضاد وجود داشته باشد.
- در موارد ذیل 20 روز از زمان حصول سبب اعاده دادرسي؛
- حكم صادر شده با حكم ديگري در خصوص همان دعوي و اصحاب آن، كه در گذشته توسط همان شعبه يا شعبه ديگر صادر شده است متعارض بوده بدون آن كه سبب قانوني موجب اين تعارض باشد،
- حكم مستند به اسنادي باشد كه پس از صدور، جعلي بودن و يا عدم اعتبار آن ها به موجب حكم مراجع صالح قانوني ثابت شده باشد،
- پس از صدور حكم اسناد و دلايلي به دست آيد كه دليل حقانيت درخواست كننده اعاده دادرسي باشد و ثابت شود اسناد و دلايل ياد شده در جريان دادرسي در اختيار وي نبوده است.
هزينه دادخواست اعاده دادرسي احکام دیوان عدالت اداری
هزينه دادخواست اعاده دادرسي برابر هزينه تقديم دادخواست به شعب تجديدنظر ديوان است.
مرجع صالح رسیدگی به تقاضای اعاده دادرسی احکام دیوان عدالت اداری
رسيدگي به دادخواست اعاده دادرسي در صلاحيت شعبه صادركننده حكم قطعي است و دادخواست اعاده دادرسي با رعايت مواد مربوط به دادخواست مندرج در قانون دیوان عدالت اداری با ذكر جهتي كه موجب اعاده دادرسي شده است، به شعبه صادر كننده رأي تقديم مي شود. شعبه مذكور در ابتداء در مورد قبول يا رد اين دادخواست قرار لازم را صادر مي نمايد و در صورت قبول دادخواست مبادرت به رسيدگي ماهوي مي كند.
-
اعاده دادرسی ویژه
طبق قانون دیوان عدالت اداری نوع ویژه ای از اعاده دادرسی است، که فقط جزو اختیارهای انحصاری رئیس دیوان عدالت اداری و رئیس قوه قضائیه شناخته‌می شود و به تشخیص رئیس دیوان عدالت اداری یا رئیس قوه قضائیه، رأی صادره با قواعد بین شرع یا قانون مغایرت داشته باشد، رئيس ديوان فقط میتواند براي يك بار با ذكر دليل پرونده را براي رسيدگي ماهوي و صدور رأي به شعبه هم عرض ارجاع و دستور تجویز اعاده دادرسی را صادر نماید و رأي صادر شده قطعي است.
جهات اعاده دادرسی
جهات این نوع اعاده دادرسی مبتنی بر 2 مورد ذیل است که عبارتند از؛
- مخالفت رأی صادره با بین شرع،
- مخالفت رأی صادره با قانون.
آراء و تصمیم های قابل اعاده دادرسی
این نوع از اعاده دادرسی در خصوص هر نوع رأی صادره از شعب بدوی یا تجدیدنظر دیوان عدالت اداری اعم از حکم یا قرار قابل اعمال است.
تشریفات رسیدگی اعاده دادرسی احکام دیوان عدالت اداری
پس از تجویز اعاده دادرسی، بر حسب اینکه رأی مورد اعاده دادرسی از چه شعبه ای از دیوان صادر گردیده است، پرونده با ذکر دلیل مغایرت رأی با شرع یا قانون، به یکی از 2 مرجع ذیل ارجاع می گردد، که عبارت است از؛
- اگر رأی مورد اعاده دادرسی، از شعبه بدوی دیوان صادر شده باشد، پرونده برای صدور حکم ماهیتی به شعبه تجدیدنظر دیوان ارجاع می گردد.
- اگر پرونده برای صدور حکم ماهیتی به شعبه هم عرض ارجاع می شود و در نهایت شعبه مرجوع الیه بر اساس نظر رئیس دیوان، رأی ماهیتی مقتضی صادر می نماید.
-
تجدیدنظر در آراء هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
طبق قانون دیوان عدالت اداری، هیأت عمومی این دیوان مجموعه ای متشکل از قضات دیوان عدالت اداری است که در موارد ذیل، نسبت به موضوع با یکدیگر مشورت نموده و نظر قضائی اکثریت اعضای هیأت عمومی، به عنوان رأی هیأت عمومی اعلام می گردد و سپس این رأی در کلیه موارد مشابه برای شعب دیوان و سایر مراجع اداری لازم الاتباع است، که از حیث ماهیت و کارکرد نوعی اعاده دادرسی است و می توان آن را «اعاده دادرسی از آراء هیئت عمومی» نام نهاد، که عبارت اند از؛
- هروقت در موارد مشابه، آراء متعارض از یک یا چند شعبه دیوان صادر شده باشد،
- هروقت در موضوع واحد، حداقل 5 رأی مشابه از دو یا چند شعبه دیوان صادر شده باشد.
نقش وکیل اعاده دادری در اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری
نقش وکیل اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری به‌طور کلیدی در فرآیند رسیدگی به درخواست‌های اعاده دادرسی بسیار مهم است. وکیل با داشتن دانش و تجربه لازم، میتواند به مشتریان در آماده‌سازی درخواست‌های مؤثر و قوی کمک کند. اولین گام، بررسی دقیق پرونده و شناسایی نقاط ضعف و نواقص حکم صادرشده است. وکیل با تحلیل همه جوانب پرونده و مستندات مرتبط، میتواند دلایل موجه و مستند برای درخواست اعاده دادرسی ارائه دهد.
وکیل همچنین مسئولیت نگارش و تنظیم دادخواست اعاده دادرسی را بر عهده دارد. این دادخواست باید به‌دقت تهیه و تدوین شود تا تمامی مستندات و دلایل به‌درستی ارائه شوند. وکیل باید اطمینان حاصل کند که درخواست اعاده دادرسی به‌طور کامل و طبق قوانین و مقررات مربوطه تهیه شده است. در این فرآیند، وکیل با توجه به تجربه‌اش در دیوان عدالت اداری، میتواند بر اساس تجارب قبلی و آشنایی با رویه‌های قضائی، شانس موفقیت درخواست اعاده دادرسی را افزایش دهد.
همچنین، وکیل در طی جلسات رسیدگی و بررسی‌های دیوان عدالت اداری، به نمایندگی از موکل خود در مقابل قاضی و سایر طرف‌های درگیر، به دفاع از حقوق و منافع موکل می‌پردازد. او میتواند به‌صورت فعال در جلسات محاکمه حضور یافته و با ارائه استدلال‌های قانونی و منطقی، به تأثیرگذاری بر تصمیم دیوان عدالت اداری کمک کند. به‌طور کلی، نقش وکیل در این فرآیند، بسیار حیاتی و تأثیرگذار است.
سوالات متداول
اعاده دادرسی چه شرایطی دارد؟
اگر پس از صدور حکم نهایی، دلایل یا مدارک جدیدی کشف شود که در زمان دادرسی اصلی موجود نبوده و می تواند تأثیر زیادی بر نتیجه پرونده داشته باشد. این مدارک جدید باید به گونه ای باشند که بتوانند بطور مستقیم بر روی نتیجه پرونده تأثیرگذار باشند و نشان دهنده حقایقی باشند که قبلاً نادیده گرفته شده اند.
اگر در جریان دادرسی، اشتباهات قانونی مهمی رخ داده باشد که به حقوق افراد لطمه زده باشد. این اشتباهات می توانند شامل تفسیر نادرست قوانین، نادیده گرفتن شواهد مهم یا هرگونه تخلف دیگری باشند که منجر به صدور حکمی ناعادلانه شده است.
اگر بعد از صدور حکم، تخلفاتی از سوی قاضی یا دادرس کشف شود که می تواند بر صحت حکم تأثیرگذار باشد. این تخلفات می توانند شامل؛ رشوه گیری، تبانی، یا هرگونه عمل خلاف قانون از سوی قضات یا دیگر افراد دخیل در دادرسی باشند.
مهلت اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری چقدر است؟
اگر حکم صادر شده خارج از موضوع شکایت باشد یا تضادی در مفاد حکم دیده شود، از زمان تاریخ ابلاغ رأی از شعبه تا تنظیم و تقدیم دادخواست اعاده دادرسی در دیوان عدالت اداری، ۲۰ روز فرصت پیش بینی شده است.
اگر مدارک جعلی باشند یا حکم صادره با حکم شعبه های دیگر تعارض داشته باشد، برای به دست آوردن مدارک جدید، حدود ۲۰ روز فرصت خواهید داشت.
