امروزه صدور چک بلامحل از موضوعات مبتلا به جامعه ما است، به نحوی که اشخاص گاها بدون داشتن پشتوانه مالی و وجهی نزد بانک اقدام به صدور چک می کنند و با توجه به اهمیت موضوع و فراگیر بودن استفاده از چک در معامله های روزمره میبایست اشخاصی که دسته چک را دریافت می کنند از قوانین آن به صورت نسبی مطلع باشند، تا بتوانند از این سند تجاری و بسیار کارآمد به درستی استفاده نمایند.
وکیل چک برگشتی
وکیل چک برگشتی کسی است که در مسائل حقوقی مربوط به چک‌های برگشتی تخصص دارد. او میتواند به موکلان خود در مورد قوانین و مقررات چک برگشتی مشاوره دهد، به آنها کمک کند تا مدارک و مستندات لازم را تهیه کنند، و در صورت نیاز، به نمایندگی از آنها در دادگاه حاضر شود. همچنین، وکیل میتواند برای وصول مبلغ چک، تقاضای اجرای حکم و پیگیری قضایی را انجام دهد. داشتن یک وکیل مجرب در این زمینه میتواند به تسریع و تسهیل فرآیند حقوقی و افزایش احتمال موفقیت در وصول مبلغ چک کمک کند.
وکیل چک ( اقدمات و مراحل انجام کار صفر تا صد )
1. مشاوره اولیه
هنگامی که فردی با چک برگشتی مواجه می‌شود و تصمیم به مشاوره با وکیل چک می‌گیرد، اولین مرحله مراجعه به وکیل است. در این مرحله، وکیل چک با شنیدن شرح ماجرا و بررسی مدارک مرتبط، مشاوره حقوقی اولیه را ارائه می‌دهد. این مشاوره شامل توضیح حقوق و وظایف موکل، بررسی صحت و سقم ادعا و تعیین راهکارهای قانونی برای وصول مبلغ چک می‌باشد.
2. تهیه مدارک و مستندات
پس از مشاوره اولیه، وکیل چک اقدام به تهیه مدارک و مستندات لازم می‌کند. این مدارک میتواند شامل اصل چک، گواهی عدم پرداخت از بانک، مدارک شناسایی و سایر مستندات مرتبط باشد. وکیل با جمع‌آوری و تهیه این مدارک، پرونده را برای پیگیری قانونی آماده می‌کند.
3. مذاکره با طرف مقابل
در مرحله بعد، وکیل چک تلاش می‌کند تا از طریق مذاکره با صادرکننده چک یا وکیل او، به یک توافق مسالمت‌آمیز دست یابد. اگر مذاکره موفقیت‌آمیز نباشد و طرف مقابل از پرداخت بدهی امتناع کند، وکیل دادخواست رسمی خود را به مراجع قضایی ارائه می‌دهد. این دادخواست شامل تمامی مدارک و مستندات لازم است و درخواست وصول مبلغ چک را مطرح می‌کند.
4. نمایندگی در دادگاه
پس از ارائه دادخواست، وکیل چک در تمامی جلسات دادگاه حضور می‌یابد و از حقوق موکل خود دفاع می‌کند. او استدلال‌های قانونی خود را ارائه می‌دهد و به سوالات قاضی پاسخ می‌دهد. این فرآیند ممکن است چندین جلسه به طول انجامد تا نهایتاً قاضی حکم نهایی را صادر کند.
5. درخواست اجرای حکم
اگر حکم به نفع موکل صادر شود، وکیل چک به مرحله اجرای حکم می‌رود. او درخواست اجرای حکم را به مرجع مربوطه ارائه می‌دهد و تمامی مراحل اجرایی را پیگیری می‌کند تا مبلغ چک به موکل پرداخت شود. در این مرحله، وکیل ممکن است از ابزارهای قانونی مانند توقیف اموال صادرکننده چک استفاده کند تا مبلغ چک وصول شود.
6. مختومه کردن پرونده
در نهایت، پس از وصول مبلغ چک و اجرای کامل حکم، وکیل چک گزارش نهایی خود را به موکل ارائه می‌دهد و پرونده را مختومه می‌کند. این فرآیند میتواند زمان‌بر باشد، اما داشتن یک وکیل چک مجرب میتواند به تسریع و موفقیت‌آمیز بودن آن کمک کند.
چک
چک نوشته ای است که به موجب آن صادر کننده، وجوهی را که در نزد طرف مقابل دارد به صورت کلی یا جزئی مسترد یا به دیگری واگذار می شود، در هنگام تنظیم چک، میبایست محل و تاریخ صدور چک به صورت کامل خوانا نوشته شود و به امضاء صادر کننده چک برسد.
انواع چک
-
چک عادی
چکی است که صاحب حساب، آن را در وجه سایر افراد صادر می کند و تنها اعتبار آن، اعتماد به صاحب حساب است.
-
چک تایید شده
چکی است که اشخاص عهده بانک ها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک پرداخت کننده وجه چک پرداخت وجه آن تایید می شود.
-
چک تضمین شده
چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک و به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می شود.
-
چک مسافرتی
چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کار گزاران آن پرداخت می گردد.
فوت یا حجر و یا ورشکستگی صادر کننده چک تضمین شده، هیچگونه خللی به حقوق دارنده چک وارد نخواهد ساخت.
طلبکاران صادر کننده نیز در صورتی که چک به نفع دیگری صادر یا ظهر نویسی شده باشد، حق توقیف وجه این نوع چک را نخواهند داشت.
طرفین دعوای مطالبه وجه چک
در دعوای مطالبه وجه چک، خواهان دعوا کسی است که دارنده چک بوده و یا چک در وجه او صادر شده است و خوانده دعوا نیز صادر کننده چک می باشد.
دارنده چک
طبق قانون منظور از دارنده چک، شخصی است که حق تقاضای مطالبه وجه چک را دارد و دارنده چک اعم از کسی است که یا چک در وجه او صادر شده است یا بنام او ظهر نویسی (پشت نویسی) شده است و یا حامل چک می باشد یا قائم مقام قانونی آنان یا شخصی است که اولین بار چک را به بانک ارائه داده و گواهی عدم پرداخت به نام وی صادر شده است.
چک بی محل
هر وقت صادر کننده چک در تاریخی که در آن قید شده، معادل مبلغ مذکور در چک را نزد بانک محال علیه (بانک پرداخت کننده وجه چک) وجه نقد نداشته باشد یا پس از صدور چک تمام یا قسمتی از وجهی که به اعتبار آن چک صادر کرده به صورتی از بانک خارج کند یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد، به اصطلاح چک بلامحل یا بی محل صادر شده است.
پس صادر کننده در زمان صدور چک باید محل آن را به صورت نقد و یا اعتبار قابل استفاده نزد بانک تأمین کرده باشد. ضمن آنکه صادر کننده پس از صدور چک نیز نباید محل چک را به شخصه دریافت یا آن را به شخص دیگری واگذار کند.
بطور کلی بلامحل بودن چک از لحاظ قانونی یعنی حساب فاقد موجودی باشد که با این توضیح ها مفهوم «چک بی محل» مشخص است.
محل چک
طبق قانون تجارت منظور از «محل چک»، از مبالغ و وجوهی که صادر کننده چک نزد بانک به عنوان محال علیه دارد، تشکیل می شود و در عمل محال علیه چک، همیشه یک بانک یا موسسه اعتباری و… است. امروزه بانک ها علاوه بر وجوه نقدی، میزان اعتباری را با در نظر گرفتن شرایط خاص به صادر کننده چک تخصیص می دهند که این اعتبار نیز می تواند «محل چک» را تشکیل دهد.
گواهی عدم پرداخت چک
در صورتی که موجودی حساب صادر کننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد به تقاضای دارنده چک بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را به دارنده چک بپردازد و دارنده چک با قید مبلغ دریافت شده در پشت چک و تسلیم آن به بانک گواهینامه مشتمل بر مشخصات چک و مبلغی که پرداخت شد از بانک دریافت می نماید.
چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نگردیده بی محل محسوب و گواهینامه بانک در این مورد برای دارنده چک، جانشین اصل چک خواهد بود و همچنین بانک مکلف است نسخه دوم گواهی عدم پرداخت به عنوان اعلامیه جهت اطلاع صاحب حساب، برای او ارسال نماید.
گواهینامه بانک عدم پرداخت در خصوص مبلغی که پرداخت نگردیده جانشین اصل چک می شود و بانک ها مکلف اند به هنگام صدور گواهینامه عدم پرداخت، در صورتی که چک به نمایندگی صادر شده باشد، مشخصات نماینده را نیز در گواهینامه مذکور درج نمایند.
مهلت پرداخت وجه چک
وجه چک باید در تاریخ مندرج در آن پرداخت گردد، جز در 2 مورد ذیل که دارنده می تواند پیش از موعد وجه چک را مطالبه کند، اما مطالبه پیش از موعد چک در این موارد خاص از بانک محال علیه امکان پذیر نیست، که به شرح ذیل عبارت اند از؛
- فوت صادر کننده،
- ورشکستگی صادر کننده.
نحوه پرداخت وجه چک
طبق قانون صدور چک؛ صادر کننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه وجه نقد داشته باشد و نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده به صورتی از بانک خارج نماید یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد و نیز نباید چک را به صورتی تنظیم نماید.
بانک به عللی از قبیل عدم مطابقت امضاء یا قلم خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات (موارد ذکر شده) چک و امثال آن، از پرداخت وجه چک خودداری نماید و اگر در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر شده باشد بانک به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد و طبق قانون وصول چک، فقط طبق تاریخ مندرج در چک یا پس از تاریخ مذکور امکان وصول چک از بانک وجود خواهد داشت.
دلایل عدم پرداخت وجه چک توسط بانک
طبق قانون صدور چک علل عدم پرداخت وجه چک، به شرح ذیل عبارتند از؛
- بلامحل بودن چک اعم از این که در تاریخ صدور محل نداشته یا بعد ها وجه آن کشیده شده باشد و یا کمتر از وجه چک محل داشته باشد،
- بانک اعتبار صادر کننده چک را بسته و یا وجه موجود در حساب او را بر طبق حکم صادره از مراجع قضایی یا بر طبق قرارداد های منعقده بین بانک و مشتری خود بانک برداشت نموده باشد،
- صادر کننده چک دستور عدم پرداخت آن را به بانک داده باشد،
- عدم انطباق امضاء چک با امضاء صادر کننده یا قلم خوردگی در متن چک یا اختلاف بین مندرجات چک یا سایر اشتباه هایی که موجب عدم پرداخت چک گردد،
- صادر کننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل وجه چک در بانک محال علیه وجه نقد داشته باشد و منظور از تاریخ مندرج در چک، روز کامل کار بانکی است از وقتی که بانک فعالیت خود را آغاز می کند، تا زمانی که در همان روز بسته می شود و اگر صادر کننده چک در همان روز وجه چک را در بانک تأمین کرده باشد، چک از مصادیق چک های بلامحل نبوده و معامله از این جهت فسخ شده نخواهد بود.
نکته: اگر شخصی زمان انجام معامله یک فقره چک خود را که توسط فرد دیگری نوشته و امضاء شده است، با آگاهی و از روی عمد به عنوان ثمن معامله به فروشنده تحویل بدهد، در صورت عدم پرداخت وجه چک، صاحب حساب تحت عنوان مجرمانه در حکم کلاهبرداری قابل مجازات خواهد بود، زیرا اگر فروشنده نسبت به اینکه چک توسط صاحب حساب امضاء نشده آگاهی داشت، بطور قطع آن چک را به عنوان ثمن معامله قبول نمی کرد، لذا خریدار با شگردی فریب کارانه مال فروشنده را تصاحب کرده و این عمل جزو اعمال در حکم کلاهبردار محسوب می شود.
موارد عدم پرداخت وجه چک توسط بانک
مواردی که باعث عدم پرداخت وجه چک توسط بانک می شود، به شرح ذیل عبارتند از؛
- مندرجات چک طبق قانون حاکم برآن درج نشده باشد،
- قلم خوردگی داشته و ظهرنویسی (پشت نویسی) مبنی بر صحت آن نشده باشد،
- چک مدت دار صادر شده باشد،
- مشتری فاقد موجودی و تأمین اعتبار باشد،
- ارائه کننده چک به بانک مدارک لازم و قابل قبول (شناسنامه، گواهینامه، گذرنامه، کدملی و کارت پایان خدمت) را جهت دریافت وجه نداشته باشد و یا در صورت لزوم ظهرنویسی (پشت نویسی) جهت انتقال انجام نشده باشد،
- مسدود بودن وجوه حساب جاری از طرف مقامات قضایی و ذی صلاح دیگر،
- اعلام صاحب حساب، ذی نفع چک و یا مراجع دیگر مبنی بر مفقودی، کلاهبرداری، جعل، سرقت برای چک های خاص و یا کل دسته چک مشتری،
- عدم تطبیق امضاء صادر کننده.
موارد تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت چک
در موارد ذیل دارنده چک می تواند با ارائه چک به بانک تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت نماید که به شرح ذیل عبارت اند از؛
- کسر موجودی، یعنی زمان ارائه چک به بانک در حساب صادر کننده به میزان وجه چک موجودی نباشد،
- حساب جاری صادر کننده چک از طرف مراجع ذی صلاح و یا مراجع قضایی مسدود شده باشد،
- واحد های بانک بنا به دلایلی نظیر گشایش اعتبارات اسنادی، ضمانتنامه ضبط شده و یا بدهکار بودن مشتری به بانک مانده حساب جاری مشتری را مسدود نموده باشند،
نکته: شعب بانک ها می توانند تا 48 ساعت حساب جاری را مسدود نمایند و پس از 48 ساعت باید تعیین تکلیف شود.
- عدم مطابقت امضاء صادر کننده طبق نمونه امضاء موجود در بانک،
نکته: طبق «قانون صدور چک» صاحب حساب حق ندارد، چک را به نحوی تنظیم نماید که در بانک قابل پرداخت نباشد.
- تقدم تاریخ چک، یعنی بانک ها ملزم به پرداخت چک های وعده دار نیستند، در صورت تقاضای دارنده چک موظف هستند به همان دلیل گواهی عدم پرداخت صادر نمایند،
- مخدوش بودن متن چک اگر در ظهر چک صحت آن توسط صادر کننده تائید نشده باشد،
- مغایر بودن مبلغ عددی و حروفی چک،
نکته: اگر دارنده چک مبلغ کمتر را طلب نماید، اگر وجه آن در حساب صادر کننده چک موجود باشد و سایر شرایط نیز رعایت گردد مبلغ کمتر قابل پرداخت است.
- بسته بودن حساب جاری مشتری به دلیل صدور چک بلامحل که منجر به صدور کیفر خواست شده باشد،
- بسته شدن حساب جاری به دلیل دیگر حتی به تقاضای مشتری.
مطالبه وجه چک از طریق اداره ثبت
چک های صادره عهده بانک هایی که طبق قوانین ایران در داخل کشور دایر شده یا می شوند، همچنین شعب آن ها در خارج از کشور در حکم اسناد لازم الاجراء است و دارنده چک در صورت مراجعه به بانک و عدم دریافت تمام یا قسمتی از وجه آن به علت نبودن محل و یا به هر علت دیگری که منتهی به برگشت چک و عدم پرداخت گردد، می تواند طبق قوانین و آیین نامه های مربوط به اجرای اسناد رسمی وجه چک یا باقی مانده آن را از صادر کننده وصول نماید.
برای صدور اجرائیه، دارنده چک باید عین چک و گواهینامه عدم پرداخت را به اجرای ثبت اسناد محل تسلیم نماید. اجرا ثبت در صورتی دستور اجرا صادر می کند که مطابقت امضاء چک با نمونه امضاء صادر کننده در بانک از طرف بانک گواهی شده باشد، دارنده چک می تواند جهت وصول وجه چک به اداره ثبت محلی که بانک طرف حساب صادر کننده چک در آن محل واقع است، مراجعه نماید و جهت صدور اجرائیه در مورد چک، میبایست دارنده چک، اوراق زیر را به اداره ثبت محل تسلیم نماید؛
- اصل و فتوکپی مصدق چک و گواهی عدم پرداخت،
- تقاضانامه مخصوص صدور اجراییه.
نکته: چک جهت صدور اجراییه باید دارای کد رهگیری باشد، در غیر این صورت لازم الاجرا نیست.
صدور اجرائیه چک
- اگر چکی از یکی از شعب بانک های ایرانی در خارج از کشور صادر گردیده باشد، جهت درخواست اجرای چک، میبایست به اجرای ثبت تهران مراجعه نمود.
- درخواست صدور اجرائیه از دایره اجرای ثبت اسناد و املاک در مورد چک بلامحل، مقید به زمان معین نیست،
- در اداره ثبت، تنها می توان جهت دریافت وجه نوشته شده در چک، تقاضای صدور اجراییه نمود و دارنده چک هرگونه دعوایی نسبت به مطالبی که در متن چک به عنوان بابت… نوشته می شود، داشته باشد در اداره ثبت قابل رسیدگی نیست.
- اگر عدم پرداخت وجه چک توسط بانک، به دلیل عدم مطابقت امضاء زیر چک با امضاء کسی که حق صدور چک را دارد و یا فقدان مهر در اشخاص حقوقی باشد، در اجرای ثبت اجراییه صادر نمی گردد.
- اگر دارنده چک بر علیه صادر کننده چک، اعلام جرم در دادگاه کیفری نموده باشد، این اقدام وی مانع درخواست صدور اجرائیه برای وصول وجه چک از طریق اداره ثبت نخواهد بود، مگر اینکه مقام های قضایی در این باره دستوری صادر نموده باشند.
- اگر چک به صورت وعده دار صادر شده باشد، اجراییه پس از سررسید چک صادر خواهد شد.
- دارنده چک می تواند بعد از صدور اجراییه، تقاضای انصراف از تعقیب عملیات اجرایی را نماید، حتی می تواند لاشه چک را نیز مطالبه نماید، در این حالت اگر اجراییه ابلاغ شده باشد، باید حق الاجرا را بپردازد و بعد از آن پرونده مختومه می گردد، صدور اجراییه ثبتی علیه ظهرنویس و ضامن چک ممکن نیست و در مورد صادر کننده نیز میبایست طبق امضاء او با نمونه امضاء در بانک گواهی شده باشد.
- مطالبه وجه چک از طریق طرح دعوا در مرجع صالح قضائی.
مدارک لازم جهت طرح دعوای مطالبه وجه چک
- اصل چک،
- اصل اوراق هویتی (کارت ملی)،
- گواهی عدم وصول چک صادره از یکی از شعب بانک ها،
- پرداخت هزینه مربوط به دادرسی،
- تسلیم دادخواست مطالبه وجه چک به دفتر شورای حل اختلاف یا دادگاه صالح رسیدگی به دعوا. (در تهران و مراکز استان ها از طریق دفاتر خدمات قضایی در شهرستان ها از طریق مراجعه مستقیم به دفاتر دادگاه های حقوقی)
مرجع صالح رسیدگی به دعوای مطالبه وجه چک
طبق «قانون آیین دادرسی مدنی» و «قانون شورا های حل اختلاف» با توجه به مبلغ چک نیز دو نوع مرجع جهت رسیدگی به درخواست مطالبه وجه چک صالح هستند که به شرح ذیل عبارتند از؛
-
شورای حل اختلاف
در دعاوی مطالبه وجه چک هایی با مبلغ کمتر از 20 میلیون تومان، صالح به رسیدگی است.
-
دادگاه حقوقی عمومی
در دعاوی مطالبه وجه چک هایی با مبلغ بیشتر از 20 میلیون تومان، صالح به رسیدگی است.
بنابراین دادگاه یا شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی دعوای مطالبه وجه با توجه به مبلغ چک، دادگاه یا شورای حل اختلافی است که محل وقوع عقد یا قرارداد یعنی محل صدور چک یا محل انجام تعهد یعنی محل استقرار بانک محال علیه و یا محل اقامتگاه خوانده، در حوزه قضائی آن ها واقع شده باشد. پس در خصوص طرح دادخواست مطالبه وجه چک خواهان می تواند به یکی از مراجع صالح ذیل مراجعه کند؛
- شورای حل اختلاف یا دادگاهی که محل صدور چک در حوزه قضائی آن قرار داشته باشد،
- شورای حل اختلاف یا دادگاهی که محل اقامت در حوزه قضائی آن قرار داشته باشد،
- شورای حل اختلاف یا دادگاهی که محل انجام تعهد یعنی بانک صادر کننده گواهینامه عدم پرداخت در حوزه قضائی آن قرار دادشته باشد.
نکته: رسیدگی به کلیه دعاوی حقوقی مربوط به چک در دادگاه یا شورای حل اختلاف تا خاتمه دادرسی، فوری و خارج نوبت به عمل خواهد آمد.
نحوه مطالبه وجه چک مفقود شده
قانونگذار به افراد دارنده چک مفقود شده نیز اجازه طرح دعوای در خصوص مطالبه وجه چک را، البته با رعایت شرایط و مواردی داده است که به شرح ذیل عبارتند از؛
- اثبات تعلق چک به دارنده،
- ارائه ضمان تأدیه که مورد قبول دادگاه باشد.
جرم صدور چک بلامحل
طبق قانون صدور چک اگر شخصی با علم و آگاهی به اینکه موجودی حساب خود نزد بانک صفر یا کمتر از مبلغ چک باشد اقدام به صدور چک نماید، مرتکب بزه صدور چک بلامحل شده است. به تعبیر دیگر اگر شخصی با علم به اینکه در حساب بانکی اش پول ندارد، یا به هر دلیلی امکان پرداخت چک وجود ندارد، اما باز هم اقدام به صدور چک کند، از نظر قانون مجرم بوده و قابل تعقیب کیفری است.
مجازات صادر کننده چک بلامحل
اگر مبلغ مندرج در متن چک کمتر از 10 میلیون ریال باشد؛ به حبس تا حداکثر 6 ماه محکوم خواهد شد.
اگر مبلغ مندرج در متن چک از 10 میلیون ریال تا 50 میلیون ریال باشد؛ به حبس از 6 ماه تا 1 سال حبس محکوم خواهد شد.
اگر مبلغ مندرج در متن چک بیشتر از 50 میلیون ریال باشد؛
- به حبس از 1 سال تا 2 سال،
- ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت 2 سال.
نکته: صادر کننده چک اقدام به صدور چک های بلامحل نماید، مجموع مبالغ مندرج در متن چک ها ملاک عمل خواهد بود.
نکته: صدور چک بلامحل جرمی مقید و مادی صرف بوده و نیازی به احراز عنصر روانی یا تحقق نتیجه ندارد.
مجازات مرتکب جرم در حکم صدور چک بی محل
طبق نظریه مشورتی قوه قضائیه مورخ 1386؛ هرکس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود اقدام به صدور چک نماید، عمل وی در حکم صدور چک بی محل خواهد بود و به حداکثر مجازات مقرر در قانون صدورچک محکوم خواهد شد و مجازات تعیین شده غیر قابل تعلیق است، به تعبیر دیگر صدور چک با علم به مسدود بودن حساب صادر کننده چک در هر شرایطی جرم خاص تلقی می شود، که دارای مجازات شدید تر از مجازات های مندرج در قانون چک بوده و مجازات آن نیز قابل تعلیق نیست.
از این رو صادر کننده چک با علم به مسدود بودن حسابش مرتکب عملی شده است که دو عنوان جزایی دارد و از مصادیق تعدد معنوی جرم است و طبق قانون مجازات اسلامی باید به عنوان مجازات اشد برابر قانون صدور چک محکوم شود، که عبارت اند از؛
- به 2 سال حبس،
- ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت 2 سال.
مرجع صالح رسیدگی به بزه صدور چک بلامحل
طبق رأی وحدت رویه هیأت عمومی دیوان عالی کشور در سال 1383در مورد سیستم یکپارچه بانک ها که امکان مطالبه علاوه بر شعبه افتتاح حساب در سایر شعب نیز وجود دارد، دارنده می تواند در هر شعبه که مراجعه نموده و گواهی عدم پرداخت صادر نموده نیز طرح دعوی نماید.
به تعبیر دیگر عنصر مادی جرم در محلی که چک با گواهی عدم پرداخت مواجه گردیده تحقق نموده است. جرم صدور چک بلامحل مانند سایر جرایم عمومی دارای یک مرحله تحقیق و تعقیب در دادسرا است. تصمیم دادسرا در خصوص چک بلامحل می تواند قرار جلب به دادرسی، قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب باشد. در صورتی که نظر دادستان مجرمیت یا جلب به دادرسی باشد، پرونده برای تشخیص رسیدگی و ورود در ماهیت و تعیین میزان مجازات به دادگاه صالح (کیفری دو) ارسال خواهد شد. دارنده چک میتواند وجه چک و ضرر و زیان خود را در دادگاه کیفری مرجع رسیدگی مطالبه نماید.
نکته: چک هایی که در ایران عهده بانک های واقع در خارج کشور صادر شده و منتهی به گواهی عدم پرداخت شده باشند از لحاظ کیفری مشمول مقررات قانون صدور چک خواهند بود.
سوالات متداول
اگر چک پاس نشود و کسی پشت چک را امضاء کرده باشد، میتوان وجه چک را از آن شخص مطالبه کرد؟
در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد، صادر کننده چک و صاحب امضاء بطور تضامنی مسئول پرداخت وجه چک بوده و اجرائیه و حکم ضرر و زیان بر اساس تضامن علیه هر تعداد نفر صادر می شود، به علاوه امضاء کننده چک طبق قانون مسئولیت کیفری خواهد داشت، مگر اینکه ثابت نماید که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است که در این صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده از نظر کیفری مسئول خواهد بود
و اگر چک به نمایندگی صادر شود و نمایندگان صادر کننده متعدد باشند، وکیل چک و موکل هر دو مسئول هستند، زیرا طبق قانون مدنی وکیل چک جز در مورد تقصیر مسئولیت ندارد و اصل بر این است که وی در حدود وکالت عمل کرده است که خلاف قاعده است به هرحال از دو حالت خارج نیست و بالاخره یکی از آن ها مسئول است و همچنین مسئولیت مدنی پشت نویسان چک طبق قوانین و مقررات مربوط کماکان به قوت خود باقی است.
نحوه برگشت زدن چک صیادی به چه شکل است؟
بانک در مواردی نمی تواند وجه چک را پرداخت کند و با درخواست دارنده انواع چک صیادی موظف است بعد از ثبت غیر قابل پرداخت بودن چک در سامانه بانک مرکزی و صدور گواهی عدم پرداخت که دارای کدرهگیری است.
