مجازات جرم اختلاس چیست؟
جرم اختلاس یکی از انواع فسادهای مالی در جامعه محسوب می شود که آثار مخرب و نامطلوب این جرم بر روی اموال دولتی، موجب خدشه دار شدن اعتماد مردم نسبت به دولت خواهد شد. این جرم در نظام حقوقی ما دارای اهمیت فراوانی است، زیرا اختلاس موجب مختل شدن ساختار اقتصادی کشور می شود. شخصی که با سوءاستفاده از اموال و اختیاراتی که به او واگذار شده است، اختلاس می کند، ضررهای فراوانی به مردم و اموال دولتی وارد خواهد کرد.
در اصطلاح حقوقی به شخصی که مرتکب اختلاس می شود، اختلاس‌گر یا مختلس می گویند. در واقع اختلاس جرمی عمومی است که مختلس، با تصاحب یا برداشت اموال دولتی که به مردم تعلق دارد، به آن ها زیان می رساند.
برخی معتقدند که اختلاس یکی از صور خاص جرم خیانت در امانت تلقی شده و ارکان تشکیل دهنده آن در بیشتر موارد با این عنوان مجرمانه مشابه بوده و یکی از تفاوت های مهم موجود میان این دو بزه، ویژگی خاص مرتکب جرم اختلاس است، بدین ترتیب که خیانت در امانت از جمله جرائم عمومی محسوب می شود که توسط همه افراد قابلیت ارتکاب دارد، اما اختلاس از جمله جرائمی است که تنها کارمندان دولت یا کسانی که در حکم آنان هستند، می توانند مرتکب آن شوند.
موضوع جرم اختلاس می تواند (… وجوه یا مطالبات یا حواله ها یا سهام و اسناد و اوراق بهادار و یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمان ها و موسسه های فوق الذکر و یا اشخاص…) باشد. محدوده این اموال علاوه بر اموال مربوط به سازمان های دولتی و بیت المال، می تواند شامل اموالی که برحسب وظیفه به اشخاص حقیقی دیگری که شاغل در نیروهای مسلح هستند یا مامورین به خدمات عمومی اعم از رسمی یا غیررسمی و… سپرده شده است، باشد.
اختلاس
طبق قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری، جرم اختلاس؛ هریک از کارمندان و کارکنان اداره ها و سازمان ها یا شوراها و یا شهرداری ها و موسسه ها و شرکت های دولتی و یا وابسته به دولت و یا نهادهای انقلابی و دیوان محاسبات و موسسه هایی که به کمک مستمر دولت اداره می شوند
و یا دارندگان پایه قضائی و بطور کلی قوای 3 گانه و همچنین نیروهای مسلح و مامورین به خدمات عمومی از رسمی یا غیر رسمی وجوه یا مطالبات یا حواله ها یا سهام و اسناد و اوراق بهادار و یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمان ها و موسسه های فوق الذکر و یا اشخاص را که بر حسب وظیفه به آن ها سپرده شده است، به نفع خود یا دیگری برداشت و تصاحب نماید، مختلس محسوب می شود.
ارکان جرم اختلاس
-
رکن قانونی جرم اختلاس
برداشت و تصاحب رفتارهایی هستند که به عنوان عنصر مادی این جرم محسوب می شوند. زمانی که مستخدم دولت، اموال یا وجوهی را که به علت شغلش به او سپرده شده است برای خود یا دیگری تصاحب یا برداشت کند، این رفتارها به عنوان عنصر مادی اختلاس محسوب می شود. به تعبیر دیگر، هریک از کارمندان و کارکنان اداره ها و سازمان ها یا شوراها و یا شهرداری ها و موسسه ها و شرکت های دولتی و یا وابسته به دولت و یا نهادهای انقلابی و دیوان محاسبات و موسسه هایی که به کمک مستمر دولت اداره می شوند
یا دارندگان پایه قضائی و بطور کلی قوای 3 گانه و همچنین نیروهای مسلح و مامورین به خدمات عمومی از رسمی یا غیر رسمی وجوه یا مطالبات یا حواله ها یا سهام و اسناد و اوراق بهادار و یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمان ها و موسسه های فوق الذکر و یا اشخاص را که بر حسب وظیفه به آن ها سپرده شده است به نفع خود یا دیگری برداشت و تصاحب نماید، مختلس محسوب می شود.
-
رکن مادی جرم اختلاس
برای اینکه رفتار یا فعل یا ترک فعلی جرم شناخته شود، باید در قانون جرم انگاری شده باشد. یعنی این جرم تعریف و مجازات آن بیان شود و این رفتار مجرمانه در جرم اختلاس عبارت است از این که؛ مامور دولت که مالی بر حسب وظیفه به او سپرده شده، آن را تصاحب و برخورد مالکانه داشته باشد.
-
رکن معنوی جرم اختلاس
عنصر روانی این جرم، به معنی قصد ارتکاب اختلاس و سوءنیت از طرف مرتکب است، یعنی باید کارمند یا مستخدم دولتی، قصد تصاحب و عامدانه و از روی سوءنیت اقدام برای برداشت مال یا وجوه دولتی برای خود یا دیگری را داشته باشد تا این جرم تشکیل شود.
شرایط تحقق جرم اختلاس
- این جرم باید حتما توسط یکی از کارمندان یا کارکنان دولت که مشغول به خدمات عمومی بوده، اتفاق بیفتد،
- مال باید برحسب انجام وظیفه، برای نگهداری به او سپرده شده باشد،
- تصاحب و برداشت دو فعل هم زمان و لازم جهت تحقق جرم اختلاس،
- این جرم نیازمند سوءنیت است، یعنی مرتکب باید قصد ضرر رساندن به صاحب مال یا دولت را داشته باشد،
- اینکه از انجام این عمل سود یا منفعتی حتما نصیب خود مرتکب شود، شرط نیست، بلکه ممکن است کار را برای دیگری انجام داده باشد.
طریقه اثبات جرم اختلاس
یکی از طرق اصلی اثبات جرم اختلاس استناد ارگان دولتی به عنوان شاکی پرونده به شهادت شهود است. طبق قاعده کلی در اثبات عناوین مجرمانه، نصاب شهادت در همه جرائم علی الاصول 2 شاهد مرد است که جرم اختلاس نیز مشمول این قاعده قرار می گیرد. از ادله دیگر در اثبات این عنوان مجرمانه میتوان به اقرار متهم و نیز حصول علم قاضی در احراز مجرمیت اشاره کرد.
مرجع صالح رسیدگی به جرم اختلاس
طبق قانون آئین دادرسی کیفری دادگاه کیفری دو، صلاحیت رسیدگی به تمام جرائم را دارد، مگر آنچه به تصریح قانون در صلاحیت سایر مراجع قرار گیرد و به همین دلیل مرجع صالح رسیدگی به جرم اختلاس دادگاه کیفری دو، است.
دادسرای ویژه کارکنان دولت در معیت دادگاه کیفری محل وقوع جرم می باشد، تحقیقات مقدماتی تحقق جرم اختلاس را انجام و پس از تکمیل تحقیقات در خصوص متهم کیفرخواست صادر و پرونده جهت رسیدگی و تعیین مجازات به دادگاه ویژه کارکنان دولت ارسال می شود.
تفاوت اختلاس و کلاهبرداری
اختلاس و کلاهبرداری هر دو به عنوان جرایم مالی شناخته می‌شوند، اما تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد:
- تعریف و ماهیت:
- اختلاس: اختلاس به عمل برداشت غیرقانونی یا سوءاستفاده از اموال یا منابع مالی متعلق به شخص دیگر، به ویژه اموال دولتی، توسط فردی که مسئولیت و اختیار مدیریت این اموال را دارد، اطلاق می‌شود. این جرم معمولاً توسط کارکنان دولتی یا مدیران سازمان‌ها صورت می‌گیرد و شامل تصرف غیرمجاز در اموال متعلق به دولت یا سازمان است.
- کلاهبرداری: کلاهبرداری شامل فریب و تقلب به منظور کسب نفع مالی است. این جرم شامل ارائه اطلاعات غلط یا گمراه‌کننده به منظور فریب دادن شخص دیگر و به دست آوردن اموال یا مزایا به‌طور غیرقانونی است. کلاهبرداری می‌تواند توسط هر فردی صورت گیرد و به صورت‌های مختلفی از جمله فریب در معاملات، ارائه مدارک جعلی یا سایر روش‌های تقلب انجام می‌شود.
- نوع مجرم:
- اختلاس: اختلاس معمولاً توسط افرادی که به طور قانونی دسترسی و مسئولیت بر اموال دیگران را دارند، مانند کارمندان دولتی، مدیران یا حسابداران، انجام می‌شود.
- کلاهبرداری: کلاهبرداری ممکن است توسط هر فردی انجام شود و نیاز به مسئولیت خاصی بر اموال دیگران ندارد. این جرم بیشتر به تقلب و فریب برمی‌گردد تا سوءاستفاده از مسئولیت.
- روش ارتکاب جرم:
- اختلاس: در اختلاس، فردی که به اموال یا منابع مالی دسترسی دارد، بدون اجازه یا به صورت غیرقانونی آنها را تصرف می‌کند یا سوءاستفاده می‌کند.
- کلاهبرداری: در کلاهبرداری، فرد با استفاده از فریب و تقلب، شخص دیگری را متقاعد می‌کند تا اموال یا مزایای خود را به نفع کلاهبردار منتقل کند.
- نحوه رسیدگی قانونی:
- اختلاس: اختلاس معمولاً در دادگاه‌های ویژه مربوط به جرایم مالی یا جرایم اقتصادی بررسی می‌شود و ممکن است مجازات‌های سنگین‌تری برای مرتکب آن در نظر گرفته شود.
- کلاهبرداری: کلاهبرداری نیز در دادگاه‌های مشابه بررسی می‌شود، اما ماهیت جرم به فریب و تقلب بیشتر مربوط می‌شود و مجازات‌ها می‌تواند به تناسب شدت فریب و میزان نفع مالی به دست آمده، متغیر باشد.
در کل، اختلاس به سوءاستفاده از مسئولیت و دسترسی به اموال دیگران مرتبط است، در حالی که کلاهبرداری به فریب و تقلب برای کسب نفع مالی از دیگران می‌پردازد.
تفاوت اختلاس و دزدی
اختلاس و دزدی هر دو به جرایم مالی مربوط می‌شوند، اما تفاوت‌های اساسی دارند. اختلاس به سوءاستفاده از اموال یا منابع مالی متعلق به دیگران، به‌ویژه اموال دولتی، توسط فردی که به طور قانونی دسترسی و مسئولیت بر آن اموال دارد، اطلاق می‌شود. این جرم معمولاً توسط کارمندان دولتی یا مدیران سازمان‌ها انجام می‌شود و شامل تصرف غیرمجاز در اموال است.
در مقابل، دزدی به سرقت یا برداشتن غیرقانونی اموال از دیگران بدون اجازه و به‌طور مستقیم اشاره دارد و معمولاً شامل اقدامات فیزیکی مانند شکستن قفل یا ورود به مکان‌های خصوصی برای برداشتن اموال است. به عبارت دیگر، در اختلاس فرد از موقعیت قانونی خود سوءاستفاده می‌کند، در حالی که دزدی بیشتر به سرقت فیزیکی اموال مربوط می‌شود.
سوالات متداول
آیا جرم اختلاس توسط همه افراد قابل ارتکاب است؟
جرم اختلاس صرفا توسط کارمندان و کارکنان دولت واقع می شود و توسط سایر افراد قابل تحقق نیست.
مجازات اختلاس چیست؟
مجازات جرم اختلاس، حبس و انفصال از خدمات دولتی می باشد که بسته به میزان اختلاس جرم آن هم متفاوت خواهد بود.
